สมุนไพรข้าวฟ่างข้าวฟ่าง Setaria italic (L.) P. Beauv.บางถิ่นเรียก ข้าวฟ่าง (ภาคกลาง) ฟ่างหางสุนัข (สุราษฎร์ธานี)ไม้ล้มลุก พวกต้นหญ้า อายุปีเดียว ลำต้นกลม ตั้งตรงหรือทอดนอนบางส่วน ตอนโคนขึ้นเป็นกอ สูง 100-150 ซม. ใบ ออกเรียงสลับ แผ่นใบเรียวยาว ออกจะกว้าง กว้าง 2-2.5 ซม. ยาว 35-50 ซม. ปลายแหลม โคนป้าน ขอบของใบจักละเอียด เนื้อในออกจะหยาบ เส้นกลางใบเด่นชัด กาบใบยาว 10-15 เซนติเมตร มีขนตามขอบ ลิ้นใบที่อยู่ระหว่างรอยต่อด้านในของกาบใบรวมทั้งแผ่นใบเป็นแผ่นสั้นๆและก็ปลายเป็นขน
สมุนไพร ดอก ออกเป็นช่อที่ปลายยอด มีขนาดใหญ่ รูปข้างนอกทรงกระบอก กว้าง 2-4 ซม. ยาว 20-30 เซนติเมตร ช่อดอกย่อยเกิดบนแขนงช่อสั้นๆรอบศูนย์กลางช่อดอก ช่อดอกย่อยค่อนข้างจะกลม ยาวราวๆ 2 มิลลิเมตร สีเหลือง กาบที่รองรับช่อดอกย่อย 2 อันยาวแตกต่างกัน อันข้างล่างยาว 1/2 อันบนยาว 3/4 ของความยาวช่อดอกย่อย ช่อดอกย่อยมีดอกย่อย 2 ดอก ดอกด้านล่างเป็นดอกไม่มีเพศหรือดอกเพศผู้ ดอกบนเป็นดอกสมบูรณ์เพศ อยู่ภายในกาบ 2 อัน กาบข้างล่าง (lemma) รูปเหมือนเรือ สีเหลืองฟาง เนื้อบาง กาบบน (palea) บางมากยิ่งกว่า เกสรเพศผู้มี 3 อัน อับเรณูสีเหลือง เกสรเพศเมียปลายแยกเป็น 2 แฉก สีขาว ผล ขนาดเล็ก ค่อนข้างกลม ยาวโดยประมาณ 1 มม. อยู่ด้านในกาบทั้งคู่ โดยที่ถัดมากาบด้านล่างมีสีน้ำตาลอมแดงรวมทั้งเกิดรอยหยักตามขวาง ส่วนกาบบนมีสีเหลือง
นิเวศน์วิทย : ปลูกเพื่อใช้เมล็ดเป็นอาหารคนแล้วก็นก ต้นเป็นหญ้าอาหารสัตว์
คุณประโยชน์ : ต้น น้ำต้มเป็นยาระบาย ขับฉี่ เม็ด เป็นของกินของคนและก็สัตว์ สามารถนำมาทำเป็นข้าวมอลต์ได้ดี ใช้ทางยาเป็นยาเย็น ขับเยี่ยว ยาฝาดสมานสำหรับแก้ท้องร่วง น้ำต้มเมล็ดทุกกินเป็นยาลดไข้ ตำพอกแก้ปวด rheumatism และยับยั้งอาการปวดระหว่างการคลอดลูก
